جنگ یمامهیمامه نام ناحیه ای در جزیرة العرب است که در آن جنگ سختی میان مسلمانان و پیروان مسیلمه کذاب مدعی دروغین نبوت، به وقوع پیوست. این جنگ در زمان خلافت ابوبکر و در سال دوازدهم هجرت اتفاق افتاد و منجر به پیروزی مسلمانان و کشته‌شدن مسیلمه گردید. در این نبرد عده زیادی از مسلمانان که حافظ و قاری قرآن بودند، شهید شدند. ۱ - جنگ‌های ردهجنگ یمامه یکی از جنگ‌هایی است که میان مرتدین، مدعیان نبوت و سرپیچی کنندگان از مرکز خلافت با مسلمانان رخ داد. این جنگ‌ها به جنگ‌های ردّه شهرت دارد. [۱]
دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه، ص۱.
۲ - معرفی یمامهیمامه نام منطقه‌ای در نجد عربستان است که نام اصلی و ابتدایی آن «جَوّ» بود، اما چون زنی از قبیله «جدیس» به نام «یمامه دختر مر» بر دروازه آن به دار آویخته شد، آن منطقه را به نام او خواندند. در این ناحیه جنگ سختی میان مسلمانان و پیروان مسیلمه کذاب به وقوع پیوست. ۳ - ادعای نبوت مسیلمهزمانی که پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به فرمانروایان نامه می‌نوشت، نامه‌ای به «هوذة بن علی حنفی» و اهل یمامه نگاشته و آنان را به اسلام دعوت کرد. هوذة در پاسخ از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) خواست تا وی را جانشین خودش قرار دهد که مورد پذیرش حضرتشان قرار نگرفت. مسلیمه در اواخر عمر پیامبر اسلام از این منطقه سر بر آورد و ادعای نبوت دروغین کرد و فردی به نام «رجال بن عنفوه» نیز گواهی داد که پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) او را با خود شریک کرده است. وی با یکی دیگر از مدعیان نبوّت که زنی به نام سجاح بود، ازدواج کرد. بعد از آن بود که بنو حنیفه و برخی ساکنان یمامه به دنبال او راه افتادند. اتحاد این دو، نیروی عظیمی را بر علیه مسلمانان شکل داد. ۴ - شروع جنگپس از رحلت رسول خدا، خطراتی دین اسلام را تهدید می‌کرد و از مهم‌ترین آنها مسیلمه بود. پس از اینکه ابوبکر در امر خلافت مستقر شد، سپاهی را به فرماندهی خالد بن ولید به سمت یمامه گسیل داشت. ثَمامة بن اَثال، با یاران خویش به ملازمت خالد پیوست. قبل از جنگ، لشکریان اسلام به دسته‌ای از یاران مسیلمه برخوردند از آنها پرسیدند: عقیده شما چیست؟ آنها گفتند: "منا نبی و منکم نبی؛ پیامبری از ما و پیامبری از شما! پس از آن بود که درگیری آغاز شد". سپس جنگ سختی میان مسلمین با سپاه مسیلمه در گرفت که از سخت‌ترین جنگ‌های مسلمانان با مدعیان نبوت و مرتدین به شمار می‌آید. این جنگ به نام ناحیه‌ای که جنگ در آن به وقوع پیوسته است به جنگ یمامه معروف است. ۵ - قتل مسیلمه کذابخالد بن ولید با نیروهای خویش با مسیلمه درگیر شد. در این جنگ که در ماه ربیع‌الاول سال دوازدهم هجری صورت گرفت، مسیلمه به قتل رسید. بدین ترتیب که ابودجانه انصاری نیزه‌ای به او زد، مسیلمه، ابودجانه را شهید کرد، آنگاه وحشی (قاتل حمزه، عموی پیامبر) زوبین خود را به سوی او پرتاب کرد و او را کشت. وحشی خود در این رابطه می‌گوید: "قَتلتُ خیرالناس و شر الناس؛ من بهترین مردم (حمزه سیدالشهداء) و بدترین مردم را کشتم". ۶ - شهدای جنگدر این نبرد گر چه سپاه مسیلمه شکست خوردند و خود او نیز کشته شد، اما عده زیادی از مسلمانان نیز به شهادت رسیدند که تعداد پنجاه و هشت نفر از مهاجر و انصار در میان آنها بودند و از این شماره سیزده نفر آنان، کسانی بودند که در جنگ بدر حضور داشتند. در مورد کشتگان این نبرد، اختلاف نظر وجود دارد و از «هفت‌صد» تا «هزار و هفت‌صد» کشته را گزارش کرده‌اند که برخی از افراد برجسته آنها عبارت‌اند از: ۱. ابو‌حذیفة بن عتبة بن ربیعة بن عبد شمس؛ ۲. سالم مولی ابوحذیفه، مکنی به ابو‌عبدالله؛ ۳. خالد بن اسید بن ابی‌العیص بن امیه؛ ۴. حکم بن سعید بن عاصی بن امیه؛ ۵. شجاع بن وهب اسدی حلیف؛ ۶. طفیل بن عمرو دوسی؛ ۷. یزید بن رقیش اسدی؛ ۸. مخرمة بن شریح حضرمی؛ ۹. سائب بن عوام؛ ۱۰. ولید بن عبد شمس بن مغیره مخزومی، و... در این جنگ علاوه بر این افراد، فقیهان و محدّثانی حضور داشتند؛ از جمله: ضمضم بن حوس هفّانی، هلال بن سراج، ابو‌کثیر غبری، عبدالله بن اسود، یحیی بن ابی‌کثیر، و... [۱۴]
ابن‌سعد هاشمی بصری، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۷۸ – ۷۹، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
اما در مورد حضور امام علی (علیه‌السّلام) در این جنگ باید گفت که هیچ گزارش مورد اعتمادی وجود ندارد که بر اساس آن، حضرتشان بعد از رحلت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و در ایام خلفای سه‌گانه در نبردی شرکت داشته باشند. ۷ - پانویس۸ - منبعدانشنامه رشد، برگرفته از مقاله «جنگ یمامه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۲/۱۷. سایت اسلام کوئیست، برگرفته از مقاله «جنگ یمامه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۲/۱۷. رده‌های این صفحه : جنگ‌های رده | حاضران در نبرد یمامه | رخدادهای ربیع الاول | رویدادهای سال دوازدهم هجری
|